Japan ergert zich aan grapjes rond ‘Barbenheimer’

In Japan groeit de ergernis over socialemediaberichten (memes) waarin de films Barbie en Oppenheimer aan elkaar worden gekoppeld. De memes, veelal grappig bedoelde berichten, filmpjes en plaatjes onder de naam ‘Barbenheimer’ op platforms als Facebook, Instagram, Memedroid, tonen onder meer hoe Barbie-hoofdrolspeelster Margot Robbie in de armen van Cillian Murphy, die natuurkundige Robert Oppenheimer speelt, wegrent voor een atoomwolk.

Onthutste Japanners keerden zich met de hashtag #NoBarbenheimer massaal op sociale media tegen dergelijke berichten. De hashtag is al dagen trending.

Hoe groot het onbehagen over ‘Barbenheimer’ is werd maandag duidelijk toen de Japanse tak van het filmproductiebedrijf Warner Bros zich openlijk afzette tegen het grotere, Amerikaanse moederbedrijf. Dat bedrijf had via het officiële promotiekanaal voor de Barbie-film, positief gereageerd op een meme van Barbie met haar in de vorm van een paddenstoelwolk en de woorden „Het wordt een zomer om nooit te vergeten”, gevolgd door een kussend icoontje en hartjes.

Het Japanse Warner Bros bestempelde dit op X, voorheen Twitter, als „een ongepaste reactie” en „uiterst teleurstellend”.

Het vroeg om „passende maatregelen” onder meer wijzend op het feit dat ‘Barbenheimer’ geen officiële reclamestrategie is, maar een door fans bedacht fenomeen. Het Amerikaanse bedrijf ging daarop door het stof, bood zijn verontschuldigingen aan en verwijderde de reacties.

Slachtofferschap

„De koppeling wordt in Japan als onsmakelijk gezien”, zegt hoogleraar Moderne Japan studies aan de Universiteit Leiden, Katarzyna Cwiertka. Haar collega Michael Crandol vult aan: „De atoombom op Hiroshima en Nagasaki is voor Japanners cultureel gezien vergelijkbaar met de Holocaust voor Europeanen: daar ga je niet lichtzinnig mee om. Daar moet je heel zorgvuldig mee zijn. En ‘Barbenheimer’ trivialiseert de gruwelijke gebeurtenissen te veel.”

Volgens Cwiertka heeft Japan een dubbelzinnige houding ten aanzien van het eigen oorlogsverleden, met als kantelpunt de inzet van atoombommen tegen het land. „Japan is het enige land dat kan zeggen ‘wij hebben een atoombom meegemaakt’. Dat slachtofferschap is een essentieel onderdeel van de identiteit van de moderne Japanse maatschappij geworden, én tegelijkertijd heel handig om andere, meer negatievere aspecten van het eigen handelen tijdens de oorlog te vergeten.”

Dat de twee films, die nagenoeg elkaars tegenpolen zijn, aan elkaar gekoppeld worden, is geen louter toeval. In de Verenigde Staten en in meer landen, waaronder Nederland, gingen beiden films op exact dezelfde dag in première: een bewuste marketingstrategie, vanuit de gedachte ‘vind je de ene film niets, kan je naar de andere’ om zo een wedstrijdje tussen de films te generen. Beide films kennen ondertussen uitstekende bezoekersaantallen: de strategie lijkt te werken.

Lees hier de recensie over Barbie: Is Barbie misschien té slim?

Nog niet te zien in Japan

In Japan draaien beide films nog niet. Barbie zal vanaf 11 augustus in de Japanse bioscopen te zien zijn, voor Oppenheimer is nog geen release datum bekend(gemaakt). Dat is niet ongebruikelijk: in Japan wordt vaker gewacht met het uitbrengen van een internationale film totdat duidelijk is hoe een film het in andere landen doet. Daar komt bij, en dat is waarschijnlijk doorslaggevender, dat de internationale releasedatum te dicht ligt bij de data waarop de bombardementen van Hiroshima (6 augustus) en Nagasaki (9 augustus) in 1945 plaatsvonden en nog ieder jaar herdacht worden.

Lees ook de recensie over Oppenheimer: ‘Oppenheimer’ bereikt een ongekende psychologische diepgang voor een Hollywood-film

De kans dat de film de Japanse bioscopen niet haalt, achten Cwiertka en Crandol niet groot, maar dat het gezien de gevoeligheid van het onderwerp en de huidige controverse niet makkelijk is, zien ze wel. „Het zou heel goed kunnen dat ‘Barbenheimer’ het wel moeilijker heeft gemaakt.”